کد مطلب:173135 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:128
رفتار و گفتار اباعبدالله
از نگاه تربیتی و اخلاقی، یكی از بهترین و كارآمدترین روش های پرورشی و سازندگی، تربیت از راه نشان دادن الگوها و سرمشق های عینی و عملی است.
خداوند برای هدایت بشر، راهنما فرستاده و برای تعیین راه و پیمودن مسیر، حجت قرار داده است.
الگوهای مكتبی، الگوی همه جانبه امت برای راهیابی به كمال و خودسازی و بندگی اند.
اسلام به عنوان مكتبی انسان ساز و جامعه پرداز، این اصل اصیل را در برنامه های تربیتی و اخلاقی خود مطرح كرده و با ارائه الگوهای اصلی و حقیقی و پرهیز دادن از الگوهای بدلی و دروغین، روش تربیتی ویژه ای را به جامعه بشری نشان داده است.
قرآن كریم افزون بر آموزش های موعظه ای، دستورالعمل های كلی و بنیادی در زمینه كسب فضایل و خصلت های انسانی و آداب و اخلاق اسلامی؛ الگوهای عینی را نیز معرفی كرده است. به نمونه هایی دقت كنید:
1. (قد كانت لكم أسوة حسنة فی ابراهیم والذین معه)؛ [1] قطعا برای شما در پیروی از ابراهیم و كسانی كه با اویند سرمشقی نیكوست.
2. (لقد كان لكم فی رسول الله أسوة حسنة)؛ [2] برای شما در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سرمشق نیكویی است.
در قرآن، در چند آیه، سخن از نمونه های عالی انسانی به میان آمده و به عنوان راه یافتگان فرزانه و قابل پیروی معرفی شده اند. [3] .
در فرهنگ دینی و گفتار پیشوایان مذهبی نیز به این اصل اساسی اشاره و تصریح شده است.
امام علی علیه السلام فرمود:
فتأس بنبیك الأطیب الأطهر صلی الله علیه و آله و سلم فان فیه أسوة لمن تأسی؛ [4] پس به پیامبر پاكیزه و پاك ات صلی الله علیه و آله و سلم اقتدا كن كه در - رفتار - او خصلتی است كه زدودن اندوه خواهد...
در این كلام نورانی كه حضرت پیش از آن به اسوه هایی مانند حضرت موسی، عیسی و داود علیهم السلام اشاره می كند، دو نكته قابل دقت است:
1. اصل اسوه پذیری و ضرورت الگو در زندگی انسان مسلمان.
2. نشان دادن بهترین و جامع ترین الگو در تمام زمینه های انسانی و الهی؛ یعنی وجود پر بركت و با كرامت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم.
در این باره به فرمایشی از امام صادق علیه السلام دقت كنید كه از شیعیان می خواهد كه با زبان عمل، مردم را به فرهنگ دینی فراخوانند كه این زبان، اثرش از زبان گفتاری بسی بیشتر و سودمندتر است:
كونوا دعاة للناس بغیر ألسنتكم لیروا منكم الورع والاجتهاد و الصلاة والخیر فان ذلك داعیة؛ [5] .
مردمان را به غیر گفتارتان به سوی اسلام و ارزش های دینی فراخوانید تا در رفتار شما پرهیزگاری و تلاش و نماز و نیكی ببینند، چه این كه این گونه دعوت كردن، اثر گذار است.
تردیدی نیست كه یكی از بهترین و موفق ترین روش های تربیتی، تربیت از راه نشان دادن الگوهای عملی است و به همین جهت قرآن كریم، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم را اسلام مجسم و قرآن مجسد می نامد، زیرا تمام مبادی ارزش ها در وجودش و در سخن و سیره اش متبلور شده است.
در كتاب های تربیتی نیز این روش را برای پرورش و سازندگی فرد و جامعه سودمندتر می دانند.
عملی ترین و پیروزمندانه ترین وسیله ی تربیت، تربیت كردن با یك نمونه عملی و سرمشق زنده است. تألیف كتاب در موضوع پرورش آسان است و ترسیم یك نقشه خیالی اگر چه كامل و همه جانبه و وسیع باشد، آسان تر؛ اما این روش و نقشه تا هنگامی كه به یك حقیقت عینی و واقعی بر روی زمین تبدیل نشده... مركبی است بر كاغذ و نقشه معلق در فضا. تنها روشی محقق می شود و منشا حركت می گردد و تحولی در تاریخ ایجاد می كند كه عملا بر روی زمین و در زندگی اجتماعی اعمال گردد. [6] .
خداوند برای هدایت بشر، راهنما فرستاده و برای تعیین راه و پیمودن مسیر، حجت قرار داده است.
الگوهای مكتبی، الگوی همه جانبه امت برای راهیابی به كمال و خودسازی و بندگی اند.
اسلام به عنوان مكتبی انسان ساز و جامعه پرداز، این اصل اصیل را در برنامه های تربیتی و اخلاقی خود مطرح كرده و با ارائه الگوهای اصلی و حقیقی و پرهیز دادن از الگوهای بدلی و دروغین، روش تربیتی ویژه ای را به جامعه بشری نشان داده است.
قرآن كریم افزون بر آموزش های موعظه ای، دستورالعمل های كلی و بنیادی در زمینه كسب فضایل و خصلت های انسانی و آداب و اخلاق اسلامی؛ الگوهای عینی را نیز معرفی كرده است. به نمونه هایی دقت كنید:
1. (قد كانت لكم أسوة حسنة فی ابراهیم والذین معه)؛ [1] قطعا برای شما در پیروی از ابراهیم و كسانی كه با اویند سرمشقی نیكوست.
2. (لقد كان لكم فی رسول الله أسوة حسنة)؛ [2] برای شما در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم سرمشق نیكویی است.
در قرآن، در چند آیه، سخن از نمونه های عالی انسانی به میان آمده و به عنوان راه یافتگان فرزانه و قابل پیروی معرفی شده اند. [3] .
در فرهنگ دینی و گفتار پیشوایان مذهبی نیز به این اصل اساسی اشاره و تصریح شده است.
امام علی علیه السلام فرمود:
فتأس بنبیك الأطیب الأطهر صلی الله علیه و آله و سلم فان فیه أسوة لمن تأسی؛ [4] پس به پیامبر پاكیزه و پاك ات صلی الله علیه و آله و سلم اقتدا كن كه در - رفتار - او خصلتی است كه زدودن اندوه خواهد...
در این كلام نورانی كه حضرت پیش از آن به اسوه هایی مانند حضرت موسی، عیسی و داود علیهم السلام اشاره می كند، دو نكته قابل دقت است:
1. اصل اسوه پذیری و ضرورت الگو در زندگی انسان مسلمان.
2. نشان دادن بهترین و جامع ترین الگو در تمام زمینه های انسانی و الهی؛ یعنی وجود پر بركت و با كرامت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم.
در این باره به فرمایشی از امام صادق علیه السلام دقت كنید كه از شیعیان می خواهد كه با زبان عمل، مردم را به فرهنگ دینی فراخوانند كه این زبان، اثرش از زبان گفتاری بسی بیشتر و سودمندتر است:
كونوا دعاة للناس بغیر ألسنتكم لیروا منكم الورع والاجتهاد و الصلاة والخیر فان ذلك داعیة؛ [5] .
مردمان را به غیر گفتارتان به سوی اسلام و ارزش های دینی فراخوانید تا در رفتار شما پرهیزگاری و تلاش و نماز و نیكی ببینند، چه این كه این گونه دعوت كردن، اثر گذار است.
تردیدی نیست كه یكی از بهترین و موفق ترین روش های تربیتی، تربیت از راه نشان دادن الگوهای عملی است و به همین جهت قرآن كریم، پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم را اسلام مجسم و قرآن مجسد می نامد، زیرا تمام مبادی ارزش ها در وجودش و در سخن و سیره اش متبلور شده است.
در كتاب های تربیتی نیز این روش را برای پرورش و سازندگی فرد و جامعه سودمندتر می دانند.
عملی ترین و پیروزمندانه ترین وسیله ی تربیت، تربیت كردن با یك نمونه عملی و سرمشق زنده است. تألیف كتاب در موضوع پرورش آسان است و ترسیم یك نقشه خیالی اگر چه كامل و همه جانبه و وسیع باشد، آسان تر؛ اما این روش و نقشه تا هنگامی كه به یك حقیقت عینی و واقعی بر روی زمین تبدیل نشده... مركبی است بر كاغذ و نقشه معلق در فضا. تنها روشی محقق می شود و منشا حركت می گردد و تحولی در تاریخ ایجاد می كند كه عملا بر روی زمین و در زندگی اجتماعی اعمال گردد. [6] .
[1] ممتحنه «60»، آيه 4.
[2] احزاب «33»، آيه 21.
[3] تحريم «66»، آيات 11 و 12؛ انعام «6»، آيات 83-90.
[4] نهج البلاغه، خطبه 160، ترجمه شهيدي، ص 162.
[5] اصول كافي، ج 2، ص 78.
[6] روش تربيتي اسلام، محمد قطب، ترجمه جعفري، ص 244.